NHỊ THẬP TỨ HIẾU (Hai mươi tư tấm gương hiếu thảo của người xưa)

Thái Bá Tân

LỜI NÓI ĐẦU

Cuốn Nhị Thập Tứ Hiếu

Được viết vào đời Nguyên.

Tác giả - Quách Cự Nghiệp,

Một túc nho, người hiền.

Hai mươi tư gương tốt

Về đạo hiếu xưa nay

Ông sưu tầm, chép lại,

Đưa vào cuốn sách này.

Ở nước ta, đời Nguyễn,

Dưới triều vua Gia Long,

Cử nhân Lý Văn Phức

Viết lại, rất thành công,

Thành song thất lục bát

Cả hăm tư bài này.

Được nhiều người truyền tụng

Và đọc tới ngày nay.

Tôi xin phép được chuyển

Thành thể thơ ngũ ngôn,

Nôm na và dễ hiểu,

Phù hợp với trẻ con.

Ca dao và truyện cổ

Gắn liền với tuổi thơ.

Thiếu nó, tâm hồn trẻ

Dễ thui chột, cằn khô.

Mong các bậc bố mẹ

Luôn ghi nhớ điều này.

Hãy đọc sách cho trẻ,

Đều đặn và hàng ngày.

Hiếu thảo là đức tính

Cần có ở mỗi người.

Trẻ được dạy từ nhỏ,

Sẽ hiếu thảo suốt đời.

1

NGU THUẤN

Vua tên hiệu là Thuấn,

Quốc hiệu là Đại Ngu.

Có cha là Cổ Tẩu,

Tức “mắt sáng mà mù”.

Vì cha Ngài gàn dở,

Không biết lý, biết tình,

Nên người đời gọi thế,

Lên án và coi khinh.

Mẹ Ngài bệnh, chết sớm.

Mẹ kế ác và lười.

Em cùng cha khác mẹ

Thì gian xảo hơn người.

Ba người độc ác ấy

Tìm cách hãm hại Ngài.

Nhưng vốn rất hiếu thảo,

Ngài không oán trách ai.

Vẫn một lòng tôn kính

Và cung phụng mẹ cha.

Cả với đứa em xấu,

Ngài vẫn rất ôn hòa.

Tấm gương hiếu thảo ấy

Làm cảm động đất trời.

Nên Ngài được phù hộ

Mọi lúc và mọi nơi.

Lần nọ bị bố bắt

Cày ruộng bên Lịch San,

Voi kéo đến cày giúp,

Chim nhặt cỏ từng đàn.

Lần khác, hồ Lôi Trạch

Đang gió lớn, sóng to,

Khi Ngài đến đánh cá,

Nước bỗng lặng như tờ.

Vua Nghiêu, khi hay chuyện,

Bèn truyền ngôi cho Ngài,

Còn gả hai con gái,

Xinh đẹp và lắm tài.

Mười tám năm, Ngu Thuấn

Nổi tiếng một vua hiền.

Chỉ gảy đàn và hát

Mà đất nước bình yên.

2

VĂN ĐẾ

Vua Văn Đế nhà Hán

Một vị vua anh minh,

Nổi tiếng rất hiếu thảo

Với bố mẹ của mình.

Mẹ Ngài, bà Bạc Hậu,

Ba năm ốm liệt giường.

Trong suốt ba năm ấy,

Ngài, một đấng quân vương,

Với áo bào ngũ sắc

Và vương miện trên đầu,

Lễ phép đứng bên cạnh,

Một mình, không người hầu.

Suốt đêm Ngài không ngủ,

Thay quần áo, đổ bô,

Lo thuốc thang cho mẹ,

Với nét mặt buồn lo.

Vì sợ có thuốc độc,

Trước khi mời mẹ ăn,

Ngài tự mình nếm trước,

Rồi dỗ dành ân cần.

Nhờ gương hiếu thảo ấy

Của vị vua anh minh,

Dân Hán cũng hiếu thảo

Và đất nước yên bình.

3

TĂNG TỬ

Tăng Tử người nước Lỗ,

Tự Tử Dư, tên Sâm,

Thời Xuân Thu Chiến Quốc,

Có tài và có tâm.

Ông là học trò giỏi

Của Khổng Tử, về sau

Thành tứ đại đồ đệ

Của thánh nhân Khổng Khâu.

Là người rất chí hiếu,

Ông chỉ chọn ăn rau,

Dành thịt cho cha mẹ,

Luôn kiên nhẫn đứng hầu.

Thức ăn thừa, không hết,

Cha mẹ bảo cho ai,

Ông đem cho người ấy,

Không bao giờ dám sai.

Một lần, nhà có khách

Đến thăm ông bất ngờ,

Mà ông thì đi vắng.

Làm thế nào bây giờ.

Mẹ ông muốn ông biết

Để nhanh chóng về nhà.

Bèn quay đầu lặng lẽ

Cắn vào ngón tay bà.

Dù ở đâu, bà nghĩ,

Khi mẹ cắn vào tay,

Thì người con chí hiếu

Cảm được cái đau này.

Quả đúng thế, Tăng Tử

Đang hái củi dưới khe,

Bỗng thấy lòng đau quặn

Liền vội vã quay về.

4

MẪN TỬ KHIÊN

Là học trò Khổng Tử,

Có đức và có tài.

Không may mẹ mất sớm,

Ông bố lấy vợ hai.

Bà này vốn độc ác,

Sinh được hai người con,

Cũng độc ác như mẹ.

Ông luôn bị ăn đòn.

Là một người có hiếu,

Ông luôn vâng lời cha.

Dù mẹ kế khắc nghiệt,

Ông vẫn kính trọng bà.

Lần nọ, trời giá rét,

Ông kéo chiếc xe bò

Chở cha đi công chuyện.

Trời rét, bước co ro.

Nhiều lần ông vấp ngã,

Thâm tím cả mặt mày.

Cuối cùng thì kiệt sức,

Ông cúi gục, buông tay.

Bố ông liền bước xuống,

Ôm con trai vào lòng.

Chỉ bấy giờ mới biết

Con không có áo bông.

Thì ra bà vợ kế

Bắt ông khoác bao đay.

Hai con bà thì khác,

Được mặc áo bông dày.

Ông tức giận, lập tức

Sai quay xe về nhà.

Thẳng tay đuổi bà vợ

Cùng hai con của bà.

Mẫn Tử Khiên thấy thế

Liền quỳ xuống mà rằng:

“Xin cha hãy nghĩ lại.

Trời đang đầy tuyết băng.

Cả ba người sẽ rét

Nếu bị đuổi ra đường.

Nếu họ được ở lại,

Thì là chuyện bình thường

Chỉ mình con chịu rét.

Con chịu được; đang đêm,

Xin cha hãy nghĩ lại,

Đừng đuổi mẹ và em.

Ông bố nghe, nguôi giận,

Không đuổi nữa, còn khen.

Về sau bà mẹ kế

Trở thành bà mẹ hiền.

5

DIỄM TỬ

Đời nhà Chu, Diễm Tử

Nổi tiếng thờ mẹ cha.

Nhà nghèo, thường đứt bữa.

Bà mẹ ông mù lòa

Một hôm buột miệng nói

Thèm uống sữa nai tươi.

Ông, lúc ấy còn nhỏ,

Bèn sang mượn nhà người

Bộ da nai còn mới,

Giả làm nai mói sinh,

Vào rừng tìm nai mẹ,

Vắt sữa cho mẹ mình.

Lần sau, cậu chợt thấy

Một bác thợ săn già

Dương cung định bắn cậu,

Liền vứt bỏ bộ da.

Bác thợ săn khen cậu

Ngoan, có hiếu, và rồi,

Săn con dê vừa bắn,

Bác hào phóng chia đôi.

7

LÃO LAI TỬ

Lão Lai người nước Sở,

Thời Xuân Thu; là con,

Ông đã bảy mươi tuổi

Mà bố mẹ vẫn còn.

Là người con chí hiếu,

Dù đã là ông già,

Ông vẫn rất tận tụy,

Chiều, cung phụng mẹ cha.

Ông mặc áo sặc sỡ,

Múa hát như trẻ con,

Hoặc giả vờ vấp ngã

Để bố mẹ không buồn.

Tấm gương hiếu thảo ấy

Được truyền tụng muôn đời.

Hiếu thảo là đức tính

Quí nhất ở con người.

8

ĐỔNG VĨNH

Sinh vào thời Hậu Hán,

Đồng Vĩnh, vốn nghèo hèn.

Bố chết, nhà trống rỗng,

Không gạo cũng không tiền.

Để lo bề chôn cất,

Chàng đến một nhà giàu,

Vay tiền, hứa sẽ trả

Bằng tiền dệt lụa màu.

Dệt đủ ba trăm tấm

Mà không lấy tiền công.

Sẽ bắt đầu làm việc

Ngay khi chôn cha xong.

Sau tang lễ, bất chợt,

Trên đường trở về nhà,

Bỗng có một cô gái

Xinh đẹp và nết na

Xin kết duyên chồng vợ.

Với điều kiện dệt xong

Cả ba trăm tấm lụa

Nàng mới về nhà chồng.

Cô gái xinh đẹp ấy

Đi đến nhà người giàu,

Ngồi xuống dệt, dệt hết

Ba trăm tấm lụa màu.

Rồi nhẹ nhàng, lặng lẽ,

Cô gái bay lên trời.

Nàng là một tiên nữ

Được phái xuống cõi người

Để giúp đỡ Đồng Vĩnh,

Chàng trai nặng nghĩa tình.

Không quản ngại vất vả

Lo chôn cất cha mình.

9

ĐƯỜNG THI

Đường Thi, người phụ nữ

Không chỉ giỏi thờ chồng,

Mà còn rất chí hiếu

Với bà cụ mẹ ông.

Bà cụ già, ốm yếu

Được nàng dâu thương yêu

Còn hơn cả mẹ đẻ,

Luôn chăm sóc sớm chiều.

Không ăn được cơm cứng

Vì răng đã lung lay,

Nàng tắm rửa sạch sẽ,

Cho cụ bú hàng ngay.

Mấy năm liền như thế,

Nhờ bú sữa của nàng,

Bà cụ vẫn khỏe mạnh,

Thậm chí da mịn màng.

Lúc chết, cảm ơn ấy,

Cụ khấn Phật anh linh

Cho ai cũng hiếu thảo

Như nàng dâu của mình.

Lời khấn đã công hiệu.

Nhà họ Thôi sau này

Con dâu đều hiếu thảo,

Hưởng lộc lớn, phúc dày.

11

THÁI THUẬN

Thái Thuận nhà nghèo khổ.

Từ bé mồ côi cha.

Thờ mẹ rất hiếu thảo,

Nổi tiếng khắp gần xa.

Một năm nọ, đói kém,

Lại đang buổi đao binh.

Ông vào rừng hái quả

Nuôi mẹ và nuôi mình.

Gặp một bụi dâu dại,

Những quả chín ngon lành

Ông để riêng một chỗ.

Chỗ khác để quả xanh.

Xích My, một tướng giặc,

Thấy, ngạc nhiên và rồi

Hỏi vì sao làm thế.

Sao phải chia làm đôi?

Ông đáp: “Những quả chín

Để dành cho mẹ ăn.

Những quả xanh và chát

Thì tôi ăn, nếu cần.

Tướng giặc khen có hiếu,

Tặng ông một thúng to

Loại gạo ngon và trắng,

Kèm thêm nửa đùi bò.

12

ĐINH LAN

Sớm mồ côi cha mẹ,

Đời nhà Hán, Đinh Lan

Nổi tiếng rất có hiếu

Và là đứa con ngoan.

Ông thuê người tạc tượng

Của cả mẹ và cha.

Đặt hai bức tượng gỗ

Trên bàn thờ giữa nhà.

Ngày cơm dâng hai bữa.

Tối sửa soạn gối chăn.

Hệt như ngày còn sống,

Hầu hạ rất ân cần.

Mấy chục năm như thế.

Vợ ông sinh nản lòng,

Lấy que nhọn châm mạnh

Vào tượng mẹ cha ông.

Chỗ châm ứa máu đỏ.

Hầu cơm như hàng ngày,

Ông thấy hai bức tượng

Rớm nước mắt, chau mày.

Biết thủ phạm là vợ,

Mặc dù rất yêu bà,

Ông xin lỗi bố mẹ,

Rồi đuổi vợ khỏi nhà.

13

LỤC TÍCH

Lục Tích người Đông Hán,

Lên sáu tuổi theo cha

Thăm quan lớn Viên Thuật

Ở Cửu Giang, Nhị Hà.

Trên bàn tiệc hôm ấy,

Có đĩa quýt, khi ăn

Cậu nhón lấy hai quả

Rồi cho vào túi quần.

Lúc về, cúi chào chủ,

Hai quả quít rơi ra.

Viên Thuật thấy, đùa hỏi:

“Sao lấy quít của ta?”

Cậu đáp rất thành thật:

“Mẹ cháu ốm đã lâu.

Cháu biết bà thèm quýt,

Đem về, có sao đâu.

Vả lại, phần của cháu

Cháu không ăn, hôm nay

Cháu mang về cho mẹ

Hai quả quít ngon này.

Viên Thuật nghe, cảm động,

Còn cho thêm nhiều quà.

Đích thân ra tận ngõ

Tiễn hai người về nhà.

15

HOÀNG HƯƠNG

Hoàng Hương, đời Đông Hán,

Nổi tiếng tốt là người

Rất chí hiếu - mẹ chết,

Khóc thương mấy tháng trời.

Từ đấy ông, chín tuổi,

Một mình sống với cha.

Hầu hạ cha rất mực,

Đảm đang hết việc nhà.

Mùa hè, ngày nóng bức,

Ông đứng quạt bên giường.

Mùa đông không củi sưởi,

Sợ cha lạnh, Hoàng Hương

Quấn chăn vào người trước,

Rồi nhảy múa khắp nhà.

Chờ đến khi chăn ấm

Mới đem đắp cho cha.

Quan thái thú cảm động

Bèn viết sớ tâu lên.

Vua Hán ban bốn chữ

Là “Người con hiếu hiền”.

16

VƯƠNG THÔI

Vương Thôi người nước Ngụy.

Cha làm quan, về sau

Tây Tấn diệt nước Ngụy,

Cha ông bị chém đầu.

Hàng ngày, lòng đau xót,

Ông phủ phục bên mồ,

Khóc đến mức nước mắt

Làm sống lại cỏ khô.

Vì căm ghét Tây Tấn,

Mãi mãi về sau này

Không một lần, thà chết,

Ngoảnh nhìn về phía Tây.

Vua Tây Tấn xuống chiếu

Mời ông làm quan to.

Ông dứt khoát từ chối,

Ở nhà làm thầy đồ.

17

NGÔ MÃNH

Ngô Mãnh, đời nhà Tấn,

Rất hiếu với mẹ cha.

Lên tám tuổi, nghèo đói,

Không màn, muỗi đầy nhà.

Ông cởi trần nằm ngủ,

Muỗi cắn vẫn nằm yên.

Sợ xua, muỗi bay đến

Cắn bỗ mẹ nằm bên.

18

SƯU KIỀM LÂU

Ở nước Tề, Trung Quốc,

Có chàng Sưu Kiềm Lâu

Được bổ làm tri huyện

Một huyện nhỏ vùng sâu.

Xe ngựa vừa mới đến,

Nhậm chức được mười ngày.

Ông bỗng thấy lo lắng.

Mồ hôi ướt lòng tay.

Linh tính chắc có việc

Không lành với mẹ cha,

Ông treo mũ, từ chức

Vội vã quay về nhà.

Cha ông, quả đúng thế,

Đang ốm, nằm liệt giường.

Thầy thuốc nói: Người bệnh

Phân đắng là bình thường.

Phân ngọt là bệnh nặng.

Ông liền nếm thân cha.

Thấy ngọt, rất lo lắng,

Đêm đêm ra hồi nhà

Thắp hương khấn Bắc Đẩu,

Cầu xin được chết thay,

Vừa cấu khấn vừa khóc

Liên tục mấy đêm ngày.

Một hôm mệt, ngủ thiếp,

Ông thấy có vị quan

Trao chiếc thẻ có chữ

Là “Sắc Tứ Bình An”.

Tỉnh dậy, ông cúi đọc

Bốn chữ trên thẻ vàng.

Hôm sau bố ông khỏi

Mà không cần thuốc thang.

24

HOÀNG ĐÌNH KIÊN

Đời nhà Đường, Trung Quốc,

Có ông Hoàng Đình Kiên,

Làm đến chức Thái Sử,

Nhà lắm ruộng, nhiều tiền.

Đầy tớ lại càng lắm.

Nhưng tự ông hàng ngày

Đổ bô cho bố mẹ.

Quần áo tự ông thay.

Cũng tự ông nấu nướng,

Cơm nước cho hai người.

Tự ông rửa bát đĩa.

Không kêu ca một lời.

LỜI KẾT

Đức Phật đã từng dạy,

Ghi trong nhiều bộ kinh -

Với cha mẹ, con cái

Phải có hiếu, có tình.

Đạo làm người, chữ Hiếu

Là cao quí nhất đời.

Người mà không biết hiếu

Thì không phải là người.

Hãy dâng lòng hiếu thảo

Cúng Phật và chư tăng.
Trong các quà dâng cúng

Quả không có gì bằng.